نقشه و نقشه خوانی، مراحل طراحی و انواع نقشه

نقشه یکی از اساسی ترین ابزار لازم برای بافت فرش دستباف است.
در واقع نقشه طرح اصلی بافت ما رو مشخص می کند.
یک نقشه فرش توسط طراح با مداد روی کاغذ کشیده می‌شود که پس از
اصلاح و به مرکب درآوردن آن، به‌صورت نقشه مادر در آرشیو نگهداری می‌شود.
سپس از روی طرح اصلی کپی گرفته و کلیه اجزای آن بر روی کاغذ شطرنجی
در هر خانه قرار می‌گیرد و به‌وسیله هنرمند دیگری نقطه‌چینی و رنگ‌بندی می‌شود.
نقشه پس از اتمام کار نقطه‌چینی، حدوداً هر ۲۰ خانه از نقشه بریده و
روی فیبر یا تخته‌ سه‌لایی چسبانده شده و در اختیار بافنده قرار می‌گیرد.

لینک مشاهده محصولات:
فرش دستباف، فرش دستباف ابریشم، فرش دورو دستباف، پشتی دستباف،
فرش ترکمن دستباف، تابلو فرش دستباف، فرش ماشینی

تلفن تماس: ۷۳۴۴ ۹۱۵ ۹۱۲ (۹۸+)

نقشه خوانی

همان‌گونه که گفته شد مجموع گره‌ها تشکیل دهنده فرش دستباف هستند
و تنوع رنگ گره‌ها و زدن آنها با توّجه به نوع نقشه می‌باشد که طرح را به وجود می‌آورد
هر خانه نقشه معادل ۱ گره می‌باشد و با توّجه به رنگ مشخّص شده در نقشه،
از خامه مناسب استفاده نموده و با کمک گره طرح بر روی فرش منتقل می‌شود.
برای پیاده نمودن نقشه، با توّجه به نوع نقشه ( ½، ¼، واگیره، سرتاسری)
از وسط به چلّه‌ها به سمت کناره‌ها یا از سمت چپ یا از سمت راست شروع
به گره زدن با شمارش از روی نقشه نموده و مطابق رنگ هر نقطه در نقشه روی
تارها گره زده می‌شود و پس از اتمام نقشه خوانی، فواصل نقش و نگارها با
گره پر می‌شود لازم است که نقشه به طور دقیق طرّاحی شود و تقارن‌ها و تناسبات رعایت گردد،
در ضمن آنکه بافنده نیز باید از دخالت‌های ناآگاهانه در طرح و رنگ خودداری کند.

مراحل طراحی نقشه

تعیین نقش

در ‌این مرحله خطوط کلی طرح با مداد ‌‌‌ترسیم می‌شود و
به همین علّت به ‌طرح‌های حاصل از‌‌ این مرحله، طرح مدادی نیز گفته می‌شود.

تصویر‌کشی

در مرحله بعد از مداد زنی طرح، جزئیات نقش مشخص می‌شود که به این عملیّات تصویر‌کشی می‌گویند.

نقطه‌گذاری

برای آنکه طرح برای بافت در قالی آماده گردد باید بصورت نقطه که معادل یک گره در فرش است در آید.
به‌‌ این عملیّات یعنی به صورت نقطه در آوردن حدود نقش و نگاره‌ها را نقطه‌گذاری می‌گویند.

رنگ‌آمیزی

در‌ این مرحله نقش‌های نقطه‌گذاری شده رنگ می‌شوند و برای بافت آماده می‌گردد.
با توجه به اهمیّت رنگ در فرش، رنگ‌آمیزی نقش از اهمیّت خاصی برخوردار است
و کسی که وظیفه رنگ‌آمیزی را به عهد‌‌‌‌‌‌ه ‌دارد باید به تمام خصوصّیات رنگ،
نقش روانی رنگها، دایره رنگها و‌‌‌ ترکیب صحیح رنگها مهارت کامل داشته باشد
چون هرگونه ‌بی‌دقتی در این مورد لطمه فراوانی به فرش می‌زند.
لازم به تذکر است که در بعضی از مناطق کشور همچون آذربایجان به جای رنگ‌آمیزی از
شیوه شماره‌گذاری استفاده می‌شود. به ‌این صورت که رنگها را با شماره مشخّص می‌کنند
و شماره‌ها را در یک کارت مقوائی جداگانه نوشته و در مقابل هر شماره نام رنگ مربوط را قید می‌کنند.
مزیت روش شماره‌گذاری نسبت به روش رنگ‌آمیزی آن است که ارزان‌تر و با صرفه‌‌‌تر است.
در ضمن آنکه جلوگیری از آسیب نقشه و تسهیل در‌‌ ایجاد عملیّات بافت نیز یکی دیگر از مزایای ‌این نوع می‌باشد.

انتقال به روی فیبر

پس از مراحل فوق نقشه را به قطعات مساوی هم می‌برند و روی تخته‌های فیبری،
مقوا یا حتی پارچه می‌چسبانند. بهتر است برای محافظت نقشه، به آن روغن جلا مالیده شود.
برای ‌‌‌ترسیم طرح از کاغذ پوستی و کاغذهای شطرنجی (موتیف) استفاده می‌شود به‌‌ این صورت
که ابتدا طرح مورد‌‌ نظر روی کاغذ پوستی ‌‌‌ترسیم می‌شود و سپس با استفاده از میز نور به
روی کاغذ شطرنجی منتقل می‌شود و بر روی کاغذ شطرنجی، عملیّات نقطه‌کردن و رنگ‌آمیزی انجام می‌شود.
کاغذ شطرنجی از خانه‌های مربع شکلی تشکیل شده است که هر خانه بزرگ آن
در جهت عرض و طول به ۱۰ خانه کوچک مساوی هم تقسیم می‌شود که هر خانه کوچک معادل ۱ گره می‌باشد.

انواع نقشه‌های فرش از نظر نوع خطوط بکار رفته (سبک)

نقشه‌هایی که با خطوط شکسته (هندسی) ‌‌‌ترسیم شده‌اند

در ‌این‌گونه نقشه‌ها، از خطوط شکسته، عمودی، افقی و مورب استفاده می‌شود
و مجموع‌‌ این خطوط تشکیل ‌طرح‌های هندسی را می‌دهند که نسبت به نقشه‌های گردان ساده می‌باشند .
در‌ این نوع نقشه بندی، نقش‌ها زائیده خیال و ذهن بافنده است که به شکلی ساده و
هندسی‌‌‌ ترسیم می‌گردند و در اغلب موارد بافنده نیاز به تهیّه نقشه ندارد.
استفاده از‌ این نقشه‌ها در مناطق عشایر، چادرنشینان و ‌‌‌ترکمن صحرا رایج است
که بیشتر مخصوص ‌‌‌‌‌‌‌فرش‌های درشت بافت و متوسط بافت می‌باشند .

نقشه‌هایی با خطوط منحنی (گردان)

چون استفاده از‌ این نوع نقشه‌ها معمولأ در شهرها رواج دارد به نقشه‌های شهری
بافت نیز مشهورند که از خطوط منحنی در کلیه نقش و نگارهای آن استفاده می‌شود.
این نوع نقشه‌ها نسبت به نقشه‌های هندسی از پیچیدگی برخوردار هستند و
به خاطر همین باید از پیش بر روی کاغذ شطرنجی‌‌‌ ترسیم شوند چون
در بافت‌ این‌گونه نقشه‌ها استادی خاصی لازم است و قبل از شروع بافت باید به طور دقیق طرّاحی شود.
ظمنأ نقشه‌هایی نیز وجود دارند که تلفیقی از خطوط شکسته و گردان می‌باشند.

انواع نقشه از نظر روش نقطه‌گذاری کردن

نقشه‌های نقطه‌گذاری شده
نقشه‌هائی که فقط قسمتی از آن نقطه‌گذاری شده است
نقشه‌هائی که نقطه‌گذاری نشده است
بافت نقاشی یا طرح ، بدون به کارگیری روش نقطه‌گذاری
همانگونه که می‌دانید بافت نقشه‌های نقطه‌گذاری شده نسبت
به انواع دیگر ساده‌‌‌تر می‌باشد و نقطه‌گذاری کردن نقشه باعث می‌شود تا
بافنده به راحتی بتواند محل قرار گرفتن نقطه‌ها را روی چلّه‌های فرش تشخیص دهد
و اقدام به بافت کند.(هر نقطه روی نقشه به منزله یک گره می‌باشد.) با افزایش مهارت و تجربه ،
بافنده می‌تواند اقدام به بافت نقشه‌هایی نماید که حتی قسمتی از آن نقطه‌گذاری نشده است
و معمولأ‌ این موضوع در مورد چشم‌ها، ابروها و قسمت‌های ظریف صدق می‌کند
که البته تنوع رنگ در‌ این‌گونه نقشه‌ها نیز زیاد می‌باشد.

نقشه – انواع نقشه از نظر روش نقطه‌گذاری کردن

در مراحل بعدی و به عبارتی بهتر در نقشه‌های نوع سوم هیچ‌کدام
از قسمت‌های طرح نقطه‌گذاری نشده است.
بافت‌ این‌گونه نقشه‌ها را فقط بافنده‌های ماهر می‌توانند انجام دهند.
البته در مراحل پیشرفته‌تر از بافت، بافندگان متبحّر می‌توانند حتی یک عکس یا نقاشی
را بدون استفاده از کاغذ شطرنجی ببافند. به نحوی که آنها در کمال مهارت
به صورتی عکس یا نقشه را در ذهن مجسّم می‌کنند که بدون حذف حتی قسمتی از طرح ،
آن را روی گره‌های قالی جای می‌دهند. البته‌ این کار به مهارتی خاص نیاز دارد.
به طور کلی استفاده از نقشه باعث می‌شود که آموزش ‌قالی‌بافی آسان گردد
و طرح دلخواه به صورتی زیبا و راحت بر روی فرش پیاده شود و بافنده با
سرعت و دقت زیاد ‌طرح‌های مورد‌‌ نظر خود را بر روی فرش پیاده کند.

نقشه – انواع نقشه از نظر روش نقطه‌گذاری کردن

در‌ این جا بهتر است که اشاره‌‌ای مختصر و کوتاه به نقشه‌های کامپیوتری داشته باشیم.
همانطور که می‌دانید با اختراع کامپیوتر در قرن اخیر اکثر صنایع و علوم پیشرفت
قابل ملاحظه‌‌ای نموده و فرش نیز که یک کار هنری صنعتی است از‌ این قائده مستثنی نمانده است.
کامپیوتر بعنوان یک صنعت جدید کمک قابل ملاحظه‌‌ای به طراحان فرش نمود و
نقشه‌های کامپیوتری بسیار دقیق هستند. مزیّت استفاده از کامپیوتر در
طرّاحی نقشه‌های فرش، سرعت، دقّت و تنوع ‌طرح‌های کامپیوتری می‌باشد.

انواع نقشه از نظر‌‌‌‌‌اندازه

نقشه تمام (سراسری)

در‌ این نقشه، نقش و نگارها تکرار نمی‌شود. به عبارتی هيچ قسمتی از طرح
با قسمت‌های دیگر قرینه نبوده و همه قسمت‌ها با هم متفاوت هستند.

نقشه ½ (قدی)

این نقشه معادل نیمی از پهنا و معادل تمام طولی فرش می‌باشد.
در واقع‌ این نوع نقشه نیمی از فرش است که در نیمه دیگر تکرار می‌شود.

نقشه ¼ (ربعی)

نقشه‌‌ای است که نقش و نگارهای آن در چهار طرف فرش تکرار می‌شوند
به عبارتی نقشه به‌‌‌‌‌اندازه ¼ فرش است و ¾ دیگر قرینه ¼ می‌باشند .

تکراری (واگیره)

به طرحی که نقش و نگارها هم در طول و هم در پهنای فرش تکرار می‌شوند.

نحوه خرید قالی دستباف ایرانی

جهت مشاوره در خصوص نحوه خرید فرش دستباف با قیمت مناسب ،
بی واسطه و بدون نقص فنی ، می توانید با مشاور فنی شرکت تولید کننده گان فرش دستباف قالین تماس بگیرید.

لینک مشاهده محصولات:
فرش دستباف، فرش دستباف ابریشم، فرش دورو دستباف، پشتی دستباف،
فرش ترکمن دستباف، تابلو فرش دستباف، فرش ماشینی